DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR KANUNU
17/06/2003 tarihli ve 25141 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ülkemizde faaliyette bulunan yabancı sermaye yatırımların işlemlerine dair usul ve esasları düzenlemektedir. Bu Kanun hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ise 20/08/200 tarihli ve 25205 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Öte yandan, 16/10/2020 tarihli ve 31276 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik le çok sayıda uygulama usulü değiştirilmiştir.
YABANCI YATIRIMCI KİMDİR
Kanunda tanımlandığı hali ile yabancı yatırımcı Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapan, yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları ya da yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişileri ve uluslararası kuruluşları ifade eder. Buna göre, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa göre kurulmuş, şirket, şube ya da kuruluşlar ile yabancı ülke vatandaşları ya da yurt dışındaki Türk vatandaşları yabancı yatırımcı sayılmıştır. Yabancı yatırımcılar haklar ve muamele açısından yerli yatırımcı ile aynı muameleye tabidir. Bu muamele ise Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile hüküm altına alınmıştır.
Yabancı sermayeli şirketler veya yabancı ortakları bulunan yerli şirketler bu statüde kabul edilmektedir ve belirtilen bildirimleri yapmakla yükümlüdür. Bu işlemler aslında bir izin ya da denetim süreci olmaktan ziyade bilgilendirme işlemidir ancak yine de bu bildirimlerin yapılması bir zorunluluktur.
YABANCI YATIRIMLARA İLİŞKİN ESASLAR
Yatırım serbestisi ve milli muamele ilkeleri çerçevesinde, yabancı yatırımcıların ülkemizde yatırım yapmaları serbesttir. Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılar ile eşit muameleye tabidirler. Ayrıca, yabancı yatırımcıların kazançlarının da garanti altına alınabilmesi ile ilgili hükümler aynı Kanun içerisinde taahhüt altına alınmıştır. Buna göre, yabancı yatırımcıların Türkiye'deki faaliyetlerinden doğan net kar, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar ile dış kredi ana para ve faiz ödemeleri, bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilmektedir.
Nakit dışındaki sermayenin değer tespiti, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılır. Yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin menkul kıymetlerinin yatırım aracı olarak kullanılması halinde, menşe ülke mevzuatına göre değer tespitine yetkili makamlarım veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek bilirkişilerin ya da uluslararası değerlendirme kuruluşlarının değerlendirmeleri esas alınır.
Yabancı sermayeli personel istihdamı ile ilgili bu Kanun kapsamında kurulan şirket, şube ve kuruluşlarda istihdam edilecek yabancı uyruklu personele, T.C: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından çalışma izni alınması gerekmektedir.
İrtibat Büroları ile ilgili hükümler de aynı Kanun'da düzenlenmiştir. Yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere, Türkiye'de ticari faaliyet bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açma izni verilebilir. Bu izin için yetkili olan T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır.
İrtibat Büroları ile ilgili hükümler de aynı Kanun'da düzenlenmiştir. Yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere, Türkiye'e ticari faaliyet bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açma izni verilebilir. Bu izin için yetkili olan T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır.
E-TUYS YABANCI SERMAYE BİLDİRİMİNİN KAPSAMI
Yabancı sermayeli yatırımlar da ülkemizde yerli yatırımcılar ile eş haklara sahiptir. Yerli ya da yabancı ayrımı yapılmaksızın tüm firmalar eşit oranlarda desteklerden ve teşviklerden yararlanabilmektedir. Ancak, yabancı sermayeli yatırımlar ile ilgili çeşitli bilgilerin de bakanlığa iletilmesi gerekmektedir. Bunun için "Yabancı Sermaye Bildirimi" adı verilen bir işlemin de elektronik ortamda yapılması gerekmektedir. E-TUYS Yabancı Sermaye Bildiriminin zamanında ve doğru olarak yapılması çok önemlidir.
Aslında uzun süredir Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne (önceden yalnızca Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü) bildirim yapılması gerekmekteydi. Bu firmaların faaliyetlerinin genel müdürlükçe izlenmesi gerekmekteydi. Günümüzde tüm işlemlerin elektronik ortamda yürütülmeye başlanması neticesinde Yabancı Sermaye Bildirimleri E-TUYS sisteminde yapılmaya başlamıştır.
YAPILMASI GEREKEN E-TUYS YABANCI SERMAYE BİLDİRİMLERİ
E-TUYS Yabancı Sermaye Bildirimlerinin zamanında ve usulüne uygun bir biçimde yapılması şarttır. Yapılması gereken bildirimlerin türleri ve bildirim tarihleri aşağıda yer almaktadır. Bu bildirimlerin tamamı elektronik ortamda, yetkilendirilmiş kişi ya da kişilerce, ilgili mevzuat hükümlerine tam olarak uyumlu olacak şekilde yapılmalıdır.
1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Faaliyet Bildirimi: Her yıl mayıs ayı sonuna bildirim işlemi yapılmalıdır. Gelir tablosu ve bilanço ile birlikte gerekli bilgiler tam olarak sunulmalıdır.
2. Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Sermaye Bildirimi: Yabancı ortakların sermaye hesabına yaptıkları ödemelerin yapılmasını müteakip en geç bir ay içerisinde yapılmalıdır. Bu işlemi destekleyici diğer bilgi ve belgeler ile birlikte sunulmalıdır.
3. Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bildirimi: Hisse değişikliği olması halinde, bu değişikliği takip eden bir ay içerisinde bildirim yapılmalıdır. Bu değişiklik işlemini tevsik eder diğer evraklar ile birlikte elektronik ortamda sunulmalıdır.
İRTİBAT BÜROLARININ E-TUYS BİLDİRİMLERİ
E-TUYS Yabancı Sermaye Bildirimleri gibi bir başka ilgili işlem de İrtibat Bürolarının bildirim işlemleridir. İrtibat Bürolarının faaliyetlerine ilişkin bilgilendirme tabloları da E-TUYS Sistemi kullanılarak yapılmalıdır. Bilindiği üzere, irtibat büroları ticari faaliyetler yürütmemekte, irtibat faaliyetlerini yürütmektedir. İrtibat büroları E-TUYS Bildirim İşlemlerini benzer şekilde mayıs ayı içerisinde her yıl yapmakla yükümlüdür. Öte yandan;
1- Vergi Dairelerine kayıt olduklarına ilişkin belge,
2- İrtibat Bürosunun kira kontratının sureti,
kuruluş izninin alınmasını müteakip bir ay içerisinde sunulmalıdır. Adres, büro yetkilisi veya yabancı sermayeli şirketin yasal unvanında bir değişiklik olması halinde söz konusu değişikliğin gerçekleşme tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde yeni bilgileri tevsik eder belgeler ile birlikte bildirim yapılması gerekmektedir.
ANKARA MÜŞAVİRLİK İLE E-TUYS YABANCI SERMAYE BİLDİRİMİ
Ankara Müşavirlik olarak yerli ya da yabancı sermayeli birçok firmaya kurumsal hizmetler sunmaktadır. Yabancı sermayeli firmaların gerekli tüm işlemlerinin takip edilmesi, projelerinin hazırlanması, sürecin sonuçlandırılması, belge temininden sonra tüm iş ve işlemlerin yürütülmesi gibi E-TUYS Yabancı Sermaye Bildirimi adlı işlemin zamanında ve eksiksiz olarak tamamlanması konusunda hizmet sunmaktadır.